Πρόκειται για ένα είδος δομικής παραμόρφωσης της σπονδυλικής στήλης (ΣΣ) με κύριο χαρακτηριστικό την πλάγια κλίση της. που παρουσιάζει κοίλο και κυρτό μέρος. Όμως η σκολίωση δεν είναι μόνο μια πλάγια «κύρτωση» της ΣΣ, αλλά και μια πολύπλοκη τρισδιάστατη παραμόρφωση όπου συνυπάρχει και στροφή των σπονδύλων στο μεγαλύτερο ποσοστό με συνέπεια την ασυμμετρία/παραμόρφωση του θωρακικού κλωβού. Πλάγια κύρτωση μεγαλύτερη των 10 μοιρών θεωρείται ενδεικτικό της σκολίωσης. Η σκολιωτική παραμόρφωση μπορεί να συνοδεύεται συγχρόνως και με κύφωση (κυφοσκολίωση). Τα πλάγια κυρτώματα εντοπίζονται στην θωρακική μοίρα ή και την οσφυϊκή μοίρα της ΣΣ. Μπορεί να υπάρχει ένα ή και δυο κυρτώματα συγχρόνως. Εάν υπάρχει μόνο ένα κύρτωμα η ΣΣ παίρνει το σχήμα «C» ενώ αν συνυπάρχουν δυο κυρτώματα δίνει στην ΣΣ το σχήμα «S». Η σκολίωση αποτελεί ένα αισθητικό πρόβλημα διότι το άτομο δείχνει στραβό(σκολιός=στραβός) και σε βαριές μορφές έχει επιπτώσεις στο καρδιoαναπνευστικό σύστημα. Συνήθως εμφανίζεται στην παιδική ηλικία και πριν την εφηβεία,10 με 16 ετών, και πιο συχνά στα κορίτσια απ’ ότι στα αγόρια με μια αναλογία 4:1.

Αίτια

Στις περισσότερες περιπτώσεις η σκολίωση είναι άγνωστης αιτιολογίας και χαρακτηρίζεται ως ιδιοπαθής ή πρωτοπαθής σκολίωση. Όμως ορισμένες αιτίες που μπορεί να σχετίζονται με την εμφάνιση της είναι συγγενείς ή αναπτυξιακές ανωμαλίες της ΣΣ (π.χ. παρουσία ημισπόνδυλου), εγκεφαλική παράλυση ή άλλες νευρολογικές παθήσεις, τραυματισμοί και εκφύλιση.
Επιπλέον η σκολίωση εμφανίζεται ως λειτουργική ανεπάρκεια της σπονδυλικής στήλης, λεκάνης και κάτω άκρων και μπορεί να οφείλεται σε:
  • Κλίση της λεκάνης λόγω ανισοσκελίας ή πυελική ασσυμετρίας. Ονομάζεται και αντισταθμιστική σκολίωση.
  • Διαταραχές του μεσοσπονδύλιου δίσκου όπως δισκοκήλη ή άλλες καταστάσεις όπως επώδυνο ισχίο, δισκίτιδα, οστεοειδές οστέωμα κλπ. Ονομάζεται και οσφυϊκή ή ισχιακή σκολίωση.
  • Κακή στάση.

Ορισμένες λειτουργικές σκολιώσεις εξαλείφονται όταν η ΣΣ κάμπτεται προσθίως, σε αντίθεση με την δομική που εντοπίζεται κυρίως κατά την κάμψη της ΣΣ.

Παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την εμφάνιση της σκολίωσης είναι η κληρονομικότητα, το φύλο και η ηλικία .

Συμπτώματα

Η δομική σκολίωση προκαλεί παραμόρφωση της ΣΣ άλλα όχι απαραίτητα πόνο. Αυτός είναι και ένας λόγος όπου η διάγνωση της γίνεται καθυστερημένα αφού δεν εμφανίζει συμπτώματα. Λόγω της παραμόρφωσης της ΣΣ εμφανίζονται ασσυμετρίες όπως προβολή της μιας ωμοπλάτης, προβολή ή ψηλότερη θέση των πλευρών από τη μια πλευρά, ο ένας γοφός προέχει ή βρίσκεται σε υψηλότερη θέση από τον άλλον και ασσυμετρία σπονδυλικής στήλης. Σε μεγάλη παραμόρφωση της ΣΣ δημιουργούνται προβλήματα στην λειτουργία ζωτικών οργάνων, όπως πνεύμονες και καρδιά, με μειωμένη οξυγόνωση των ιστών και συμπτώματα δύσπνοιας. Η σκολίωση μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε χρόνια ραχιαλγία.
Η λειτουργική σκολίωση λόγω παθολογίας της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, πιθανών να παρουσιάζει κινητικά ελλείμματα, πόνο που μπορεί να αναφέρεται και στο κάτω άκρο και συμπτώματα ριζοπάθειας όπως μυϊκή αδυναμία και απώλεια αισθητικότητας. Η λειτουργική ικανότητα του ατόμου μειώνεται σημαντικά.
 

Διάγνωση

Η διάγνωση της δομικής σκολίωσης τίθεται κυρίως μέσω της φυσικής εξέτασης, του απεικονιστικού ελέγχου και από τα στοιχεία του ιστορικού. Στην φυσική εξέταση θα παρατηρηθεί η πλάγια παραμόρφωση της ΣΣ καθώς και ασυμμετρίες σε άλλες ανατομικές περιοχές. Η δοκιμασία επίκυψης ή Adam’s test, όπου το άτομο από όρθια θέση σκύβει με τεντωμένα γόνατα, θα δείξει ασυμμετρία στον θωρακικό κλωβό δηλαδή το ένα ημιθωράκιο θα προβάλει ψηλότερα από το άλλο. Η δοκιμασία επίκυψης θα είναι θετική ακόμα και σε μη εμφανή παραμόρφωση. Ο απεικονιστικός έλεγχος θα δείξει το μέγεθος της πλάγιας κύρτωσης όπου και μετρούνται οι μοίρες της παραμόρφωσης.
Η λειτουργική σκολίωση αποτελεί πεδίο εξειδίκευσης, ανάλυσης και πλεονέκτημα για τη Μηχανική Διάγνωση & Θεραπεία (ΜΔΘ), όπου μέσω της λεπτομερούς λήψης ιστορικού και φυσικής εξέτασης θα τεθεί η πραγματική αιτία της λειτουργικής σκολίωσης  και θα διαφοροδιαγνώσει με εγκυρότητα και αξιοπιστία τις πιθανές αιτίες όπως:
  • Κλίση της λεκάνης ή πυελική ασυμμετρία.
  • Διαταραχές του μεσοσπονδύλιου δίσκου όπως δισκοκήλη ή άλλες καταστάσεις όπως δισκίτιδα.
  • Επώδυνο ισχίο
  • Οστεοειδές οστέωμα
  • Κακή στάση
 

Θεραπεία

Στη συντηρητική αντιμετώπιση και εφόσον η σκολίωση είναι δομική και «αντιστρέψιμη», θα χρειαστούν εξειδικευμένες θεραπευτικές ασκήσεις με/ή χωρίς χρήση κηδεμόνα για αρκετό χρονικό διάστημα, σύμφωνα με την πορεία της λειτουργικής βελτίωσης και του ακτινολογικού έλεγχου.

Εάν η σκολίωση είναι λειτουργική, ανάλογα της διαφορικής διάγνωσης και του συγκεκριμένου αιτίου οι αρχές θεραπείας θα εφαρμοστούν με βάση τα ευρήματα της κλινικής εξέτασης ΜΔΘ, οι οδηγίες θα είναι εξατομικευμένες και  θα έχουν στόχο στις γρήγορες και παραμένουσες βελτιώσεις, τόσο στη συμπτωματική, όσο και λειτουργική εικόνα του ασθενούς. Στην ιδιαίτερη περίπτωση της οξείας ή χρόνιας ισχιακής σκολίωσης, κυρίαρχο ρόλο θα παίξει, η ικανότητα του κλινικού να «ανατάξει» τη στρέβλωση του ασθενούς από την πρώτη κιόλας ημέρα, με την γνωστή για την αποτελεσματικότητα της, κλινική δοκιμασία της Μεθόδου McKenzie, διόρθωση της πλάγιας κλίσης διά των χειρών.

Ο κλινικός θα προσδιορίσει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα θεραπευτικών ασκήσεων, βασισμένο στις ανάγκες της παθολογίας και τις ικανότητες του ασθενούς. Οι θεραπευτικές ασκήσεις ΜΔΘ συνιστούν συγκεκριμένες, εύκολες και στοχευμένες ασκήσεις με δεδομένη συχνότητα και αριθμό επαναλήψεων μέσα στην ημέρα, ώστε με ελάχιστο χρόνο (2 λεπτά τη φορά), ο ασθενής να βελτιώνει διαρκώς και σταθερά την κλινική του εικόνα. Ομοίως οι οδηγίες θα περιλαμβάνουν σαφείς πληροφορίες για αποφυγή εξατομικευμένων προδιαθεσικών ή προκλητικών παραγόντων.
Βασικός στόχος είναι η αντιμετώπιση του αίτιου και όχι μόνο των συμπτωμάτων. Η εκπαίδευση για αυτοθεραπεία είναι επίσης διαρκής στόχος της ΜΔΘ, κάνοντας τον ασθενή διαχρονικά ανεξάρτητο και ικανό για σωστή διαχείριση της καθημερινότητας στο διηνεκές. Τέλος, η πρόληψη υποτροπών και η αποφυγή επιβαρυντικών παραγόντων συνιστούν τα μέγιστα στην αντιμετώπιση της χρονιότητας, που αποτελεί σημαντικότατο επιβαρυντικό παράγοντα.