Πρόκειται για μια κατάσταση όπου ο αυχένας τραυματίζεται από μια απότομη κίνηση επιτάχυνσης – επιβράδυνσης όπως αυτή που κάνει ένα μαστίγιο. Ο τραυματισμός αυτός συμβαίνει συνήθως σε τροχαία ατυχήματα ύστερα από αιφνίδια υπερέκταση του αυχένα αρχικά και στη συνέχεια κάμψη του αυχένα του επιβάτη ενός σταματημένου αυτοκινήτου το οποίο συγκρούεται από πίσω από ένα άλλο αυτοκίνητο. Αντίστοιχοι τραυματισμοί και ανάλογες κινήσεις του αυχένα συμβαίνουν σε συγκρούσεις πλαϊνές ή μετωπικές. Επίσης μπορεί να προκληθεί και από τραυματισμό σε αθλήματα ή σωματική κακομεταχείριση. Ως αποτέλεσμα αυτού του είδους τραυματισμού θα είναι η βλάβη των μαλακών η και των οστικών δομών της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και ανάλογα το πόσο σοβαρός είναι ο τραυματισμός διαμορφώνεται αντίστοιχα και η συμπτωματολογία του ασθενή.
Ο τραυματισμός δίκην μαστιγίου συμβαίνει συνήθως από απότομη επιτάχυνση – επιβράδυνση του αυχένα όπου συμπιεστικά ή διατμηστικά φορτία επηρεάζουν όλους τους ιστούς της αυχενικής μοίρας, όπως τις αρθρώσεις, τα οστά, τους μεσοσπονδυλίους δίσκους, τους συνδέσμους, του μυς, και τα νεύρα της περιοχής. Ο τραυματισμός αυτών των δομών προκύπτει αφού οι δυνάμεις που ασκούνται είναι μακράν και πέρα από τα όρια της αντοχής τους σε υπερβολικά μικρό χρόνο (εκατοστά ή χιλιοστά του δευτερολέπτου). Καταστάσεις που προκαλούν τον τραυματισμό είναι τα τροχαία ατυχήματα, τα αθλήματα επαφής όπου προκαλείται σύγκρουση δυο παικτών (π.χ. ποδόσφαιρο, πολεμικές τέχνες, καταδύσεις) και η σωματική επίθεση.
Ποικίλη είναι η συμπτωματολογία και η οποία είναι ανάλογη της βαρύτητας του τραυματισμού. Συμπτώματα τα οποία διακρίνουμε είναι:
- Πόνος στον αυχένα ο οποίος μπορεί να ακτινοβολεί στον ώμο ή/και μέχρι τα δάκτυλα. Η αυχεναλγία επιδεινώνεται με τις κινήσεις του αυχένα ή και την λάθος στάση.
- Δυσκαμψία αυχένα με απώλειες κίνησης
- Πονοκέφαλοι
- Ζαλάδες
Πέραν τούτου, αρκετά συχνά συνυπάρχει:
- Ραχιαλγία
- Νευρολογικά σημεία και συμπτώματα όπως μούδιασμα, μυρμήγκιασμα, απώλεια αντανακλαστικών, αδυναμία.
- Οσφυαλγία
- Ναυτία
- Εμβοές
- Διαταραχές ύπνου
Σπανιότερα μπορεί να εμφανιστούν:
- Αδυναμία συγκέντρωσης
- Απώλεια ισορροπίας
- Διαταραχές όρασης και ακοής
- Πόνος στις κροταφογναθικές αρθρώσεις
Η λήψη ιστορικού και η φυσική εξέταση είναι επαρκή για να οδηγήσουν τον κλινικό στην διάγνωση του τραυματισμού δίκην μαστιγίου.
Είναι πρωταρχικής σημασίας ο εσπευσμένος ακτινολογικός έλεγχος της αυχενικής μοίρας σπονδυλικής στήλης, δυναμικός ή στατικός όπως και οι διαστοματικές απεικονίσεις, για να καθοριστεί η ακεραιότητα των οστικών δομών (πχ οδόντας κτλ).
Η ανάγκη της παραπομπής για κλινικό-απεικονιστικό έλεγχο είναι ανάλογη με την δριμύτητα ή μη της εμφάνισης των συμπτωμάτων αμέσως μετά το τροχαίο. Πολλές φορές, ηπιότερα ή καθυστερημένα συμπτώματα σχετίζονται με ηπιότερες ή λιγότερο εκτεταμένες τραυματικές βλάβες.
Η μηχανική διάγνωση μέσω της ενδελεχούς λήψης του ιστορικού και της λεπτομερούς φυσικής εξέτασης Μηχανικής Διάγνωσης & Θεραπείας (ΜΔΘ) θα καθορίσει αν η αυχεναλγία είναι τραυματικής αιτιολογίας ή λόγω άλλων παραγόντων.
Ο κλινικός λαμβάνει λεπτομερές ιστορικό, όπου καταγράφονται αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με τη διαχείριση της καθημερινότητας (προφίλ του ασθενούς), τις λειτουργικές ανικανότητες λόγω του πόνου, λεπτομέρειες σχετικά με τη φύση και την εξέλιξη του πόνου/επεισοδίου, τις δραστηριότητες που επιδεινώνουν/βελτιώνουν τα συμπτώματα, το προηγούμενο ιστορικό και την κατάσταση της υγείας του, την πιθανή φαρμακευτική αγωγή που ακολουθεί και τις εξετάσεις απεικονιστικές/εργαστηριακές που διαθέτει ο ασθενής.
Η φυσική εξέταση που ακολουθεί περιλαμβάνει την παρατήρηση της καθιστής και όρθιας στάσης, τη νευρολογική εξέταση, την απώλεια κίνησης που εμφανίζει κατά την εξέταση και τη συμπεριφορά των συμπτωμάτων, κάτω από προσδιορισμένες κινητικές δοκιμασίες (επαναλαμβανόμενες κινήσεις ή παρατεταμένες θέσεις).
Η διάγνωση του τραυματισμού δίκην μαστιγίου (whiplash injury) με βάση τις αρχές της ΜΔΘ θα θέσει με αξιοπιστία την προγνωστική πορεία του ασθενούς.
Στο οξύ τραυματικό περιστατικό και πριν την έναρξη της ενδεδειγμένης μηχανικής θεραπείας σημαντικό ρόλο θα παίξει η διατήρηση της σωστής θέσεως της σπονδυλικής στήλης και κυρίως του αυχένα ή του θώρακα, όπως και το ελάχιστο και ειδικό θεραπευτικό πρόγραμμα ΜΔΘ, που θα συμβάλλει στην επιτάγχυνση της επουλωτικής διαδικασίας των τραυματισμένων ιστών με βάση τις τελευταίες μελέτες ΜΔΘ πάνω στους τραυματισμούς τύπου μαστιγίου.
Επίσης, οι έρευνες ΜΔΘ έδειξαν ότι είναι αναγκαία η σωστή διαχείριση του κολάρου που έγκειται αφενός μεν στη διατήρηση της καλής στάσης του αυχένα και αφετέρου στην ελάχιστη δυνατή χρήση.
Οι αρχές θεραπείας θα εφαρμοστούν με βάση τα ευρήματα της κλινικής εξέτασης ΜΔΘ, οι οδηγίες θα είναι εξατομικευμένες και θα έχουν στόχο στις γρήγορες και παραμένουσες βελτιώσεις, τόσο στη συμπτωματική, όσο και λειτουργική εικόνα του ασθενούς.
Τις περισσότερες φορές, παρατηρούνται βελτιώσεις στα συμπτώματα του ατόμου από την πρώτη κιόλας συνεδρία η οποία μπορεί να ακολουθεί μετά την επούλωση του τραυματισμού. Ο κλινικός θα προσδιορίσει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα θεραπευτικών ασκήσεων, βασισμένο στις ανάγκες της παθολογίας και τις ικανότητες του ασθενούς. Οι θεραπευτικές ασκήσεις ΜΔΘ συνιστούν συγκεκριμένες, εύκολες και στοχευμένες ασκήσεις με δεδομένη συχνότητα και αριθμό επαναλήψεων μέσα στην ημέρα, ώστε με ελάχιστο χρόνο (2 λεπτά τη φορά), ο ασθενής να βελτιώνει διαρκώς και σταθερά, την κλινική του εικόνα. Ομοίως οι οδηγίες θα περιλαμβάνουν σαφείς πληροφορίες για αποφυγή εξατομικευμένων προδιαθεσικών ή προκλητικών παραγόντων. Η διόρθωση και υιοθέτηση σωστής καθιστής στάσης είναι ζωτικής σημασίας για την αποκατάσταση και στοιχείο εκπαίδευσης του ασθενή για αυτοθεραπεία.
Βασικός στόχος είναι η αντιμετώπιση του αίτιου και όχι μόνο των συμπτωμάτων. Η εκπαίδευση για αυτοθεραπεία είναι επίσης διαρκής στόχος της ΜΔΘ, κάνοντας τον ασθενή διαχρονικά ανεξάρτητο και ικανό για σωστή διαχείριση της καθημερινότητας στο διηνεκές. Τέλος, η πρόληψη υποτροπών και η αποφυγή επιβαρυντικών παραγόντων συνιστούν τα μέγιστα στην αντιμετώπιση της χρονιότητας, που αποτελεί σημαντικότατο επιβαρυντικό παράγοντα, ιδιαίτερα σε αυτούς τους τραυματισμούς.
